Мустақиллик йилларида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш ҳамда қўллаб-қувватлаш, қулай ишбилармонлий муҳитини яратиш, тадбиркорликка кенг эркинлик бериш, улар фаолиятига асоссиз аралашувларга барҳам бериш борасида амалга оширилган изчил ислоҳотлар натижасида, мамлакатимизда кичик бизнеснинг ялпи маҳсулот ишлаб чиқаришдаги улуши йилдан йилга ошиб бормоқда.
Хусусан, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва ҳуқуқий ҳимоясини таъминлаш мақсадида кўплаб қонунлар ва қонун ости ҳужжатлари қабул қилиниши орқали мустаҳкам норматив-ҳуқуқий база шакллантирилди.
Жумладан, 2015 йил 15 май куни Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Хусусий мулк, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ишончли ҳимоя қилишни таъминлаш, уларни жадал ривожлантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-4725-сонли Фармони қабул қилинди.
Мазкур Фармон мамлакатимиз иқтисодиётида хусусий мулкнинг ўрни ва ролини тубдан ошириш, хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш йўлидаги тўсиқ ва чекловларни бартараф этиш, иқтисодиётда давлат иштирокини камайтириш, ялпи ички маҳсулотда хусусий мулк, жумладан чет эл капитали иштирокидаги улушини изчил ошириш мақсадида қабул қилинган бўлиб, Фармон асосида хусусий мулк, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликеи ишончли ҳимоя қилишни таъминлаш, уларни жадал ривожлантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш мақсадида 4 та асосий йўналиш бўйича амалга ошириладиган 33 та аниқ чора-тадбирларни кўзда тутувчи комплекс Дастур тасдиқланди.
Тасдиқланган мазкур чора-тадбирлар Дастурининг иккинчи йўналишида –хусусий мулк даҳлсизлиги кафолатларини кучайтириш, тадбиркорлик фаолиятини тартибга солувчи маъмурий ва жиноий қонунчиликни янада эркинлаштириш жараёнларини давом эттириш белгиланган эди.
Фармон асосида тасдиқланган Дастурнинг мазкур йўналиши ижросини таъминлаш мақсадида 2015 йил 20 август куни “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига хусусий мулкни, тадбиркорлик субъектларини ишончли ҳимоя қилишни янада кучайтиришга, уларни жадал ривожлантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этишга қаратилган ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинди.
Биргина Жиноят кодексини оладиган бўлсак, кодекснинг 30 та моддасига айнан тадбиркорлик фаолияти ҳимоясига қаратилган муҳим ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.
Хусусан, тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларига қарши қаратилган жиноятларни тизимлаштириш ҳамда уларнинг ҳимоясини янада кучайтириш мақсадида – Жиноят кодексига “Тадбиркорлик фаолиятига тўсқинлик қилиш, қонунга хилоф равишда аралашиш билан боғлиқ жиноятлар ҳамда хўжалик юритувчи субъектларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига тажовуз қиладиган бошқа жиноятлар” номли янги боб киритилди.
Мазкур бобда – хусусий мулк ҳуқуқини бузиш, тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини текшириш ва молия-хўжалик фаолиятини тафтиш қилиш тартибини бузиш, тадбиркорлик субъектларини ҳомийликка ва бошқа тадбирларга мажбурий жалб этиш, имтиёзлар ва преференцияларни қўллашни ғайриқонуний равишда рад этиш, қўлламаслик ёки қўллашга тўсқинлик қилиш, хўжалик юритувчи субъектларга ва бошқа ташкилотларга пул маблағлари беришни асоссиз равишда кечиктириш ҳамда тадбиркорлик субъектларининг ҳисоб варақларида пул маблағлари мавжудлиги тўғрисидаги ахборотни қонунга хилоф равишда талаб қилиб олиш учун жиноий жавобгарлик белгиланди.
Айни вақтда қонунда тадбиркорлик фаолиятида юзага келиши мумкин бўлган қонунбузилишлар учун жавобгарлик енгиллаштирилиб, қонунбузилиш оқибатида келиб чиқадиган зарар қопланган ҳолда шахс жавобгарликка тортилмаслиги белгиланди.
Хусусан, Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 184-моддасида назарда тутилган жиноят (солиқ ёки бошқа мажбурий тўловларни тўлашдан бўйин товлаш)ни биринчи марта содир этган, жиноят аниқлангандан кейин 30 кун ичида давлатга етказилган зарарни тўлиқ қоплаган, пеня ва бошқа турдаги молиявий санкцияларни тўлаган шахсга нисбатан жиноий иш қўзғатилмаслиги ва у жавобгарликдан озод қилиниши белгиланди.
Хулоса ўрнида таъкидлаш лозимки, юқорида қайд этилган Қонун тадбиркорлик субъектларига мамлакатимизда қулай ишбилармонлик муҳити ва инвестицион шароит яратиш, тадбиркорлик субъектларига янада эркинлик бериш борасида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларни янги босқичга олиб чиқиши шубҳасиз.
Б. Абдуллаев, Сурхондарё вилоят адлия бошқармаси бўлими бошлиғи